Thương, ghét bảo hiểm

Chúng tôi gửi báo giá này đến công ty nơi cả nhà có hợp đồng bảo hiểm sức khỏe, thật may mắn họ nói chúng tôi chỉ gánh phần rất nhỏ. Lúc này, tôi thấy bảo hiểm thật dễ thương.

Tuy nhiên, cách đây một năm, tôi lại ghét khi có quy định mới về bảo hiểm mắt kính. Theo đó ở Pháp, từ ngày 1/1/2020, các công ty bảo hiểm chỉ trả tối đa cho phần gọng kính là 100 EUR. Muốn kính hàng hiệu, bạn phải bỏ thêm tiền túi, dù gói bảo hiểm ấy có xịn đến đâu đi nữa.

Là người am hiểu nhất định về ngành bảo hiểm, tôi còn bị hụt hẫng, vậy những người chưa hiểu rõ lĩnh vực này, nếu bị từ chối chi trả sẽ nản đến mức nào?

Không ít người có suy nghĩ "cứ mua bảo hiểm chắc chắn sẽ được chi trả khi gặp rủi ro", bất kể nguyên nhân gì. Thậm chí họ quan niệm bị thiệt hại bao nhiêu, sẽ được bồi thường bấy nhiêu.

Tư tưởng trên dĩ nhiên không đúng bởi nếu nguyên nhân gây ra rủi ro là cố tình hay vi phạm pháp luật sẽ nằm trong điều khoản loại trừ, nghĩa là công ty bảo hiểm không có nghĩa vụ chi trả hay bồi thường.

Ví dụ, một thanh niên đua xe trái phép và bị tai nạn hay người tham gia bảo hiểm cố tình che dấu bệnh tật khi kê khai hồ sơ yêu cầu bảo hiểm. Một nguyên tắc quan trọng để bảo hiểm hoạt động là rủi ro mang tính bất ngờ, ngẫu nhiên và ngoài ý muốn.

Các công ty bảo hiểm cũng hoạt động trên nguyên tắc hình thành quỹ san sẻ rủi ro, số đông bù cho số ít không may, nghĩa là xác suất để biến cố xảy ra là rất thấp. Nếu là công ty bảo hiểm, bạn có chấp nhận bồi thường cho điều chắc chắc sẽ diễn ra? Ngoài ra, các thiệt hại do dịch bệnh, chiến tranh, bạo loạn…là những tình huống rủi ro có mức độ ảnh hưởng ngoài phạm vi khả năng khống chế của con người, nên thường thuộc điều khoản loại trừ phổ biến trong các hợp đồng bảo hiểm.

>> Xem thêm: Những điều nhất định phải biết trước khi mua bảo hiểm nhân thọ

Trường hợp rủi ro nằm trong phạm vi bảo hiểm, không phải thiệt hại nào cũng được chi trả toàn bộ.

Hợp đồng bảo hiểm là thỏa thuận dân sự, do đó phạm vi và số tiền bồi thường sẽ phụ thuộc vào thỏa thuận của bên tham gia và công ty. Nguyên tắc dễ nhìn thấy nhất là quyền lợi sẽ đi cùng với mức phí: đóng cao thì quyền lợi càng cao và ngược lại.

Tuy nhiên trong một số loại hình bảo hiểm, mức chi trả sẽ có quy định mức trần để tránh những lạm dụng không cần thiết, từ đó giảm mức phí bảo hiểm chung giữa những người tham gia.

Chẳng hạn ở Pháp, bảo hiểm quy định chỉ chi trả cho những loại thuốc generic (thuốc gốc) nếu đã có trên thị trường, hoặc quy định mức trần cho việc thanh toán chi phí gọng kính như tôi nói ở trên.

Ngoài ra, một số loại hình đặc thù như sản phẩm bảo hiểm bệnh hiểm nghèo, ngành này còn quy định thêm thời gian chờ. Điều này nhằm ràng buộc trách nhiệm của người tham gia với công ty nhằm hạn chế trục lợi. Bởi nếu sự kiện chắc chắn xảy ra trong thời gian ngắn sắp tới, sẽ không công ty nào dám chấp nhận bảo hiểm.

Thực tế có nhiều trường hợp mua bảo hiểm khi biết sức khỏe của mình không tốt, bị bệnh hoặc có ý định tự tử. Họ cho rằng người thân, gia đình sẽ nhận được khoản tiền bồi thường từ công ty bảo hiểm sau khi họ qua đời hoặc mắc bệnh hiểm nghèo.

Thời gian chờ áp dụng với hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, sức khỏe hay nha khoa...Tùy loại hình và công ty, người tham gia có thể đợi từ ba tháng đến một năm.

Hiểu đủ - mua đúng để không hụt hẫng

Chúng ta dễ dàng đánh giá chất lượng một sản phẩm hữu hình qua nhiều lần sử dụng, cũng như chất lượng dịch vụ của bên cung cấp. Nhưng bảo hiểm lại khác, đặc biệt ở chỗ người mua không muốn dùng, mà số lần dùng rất hiếm hoi. Do vậy trường hợp phải áp dụng và khi yêu cầu chi trả không như mong đợi, sự thất vọng sẽ bị khuếch đại lên rất nhiều. Không những vậy, lý thuyết về tài chính hành vi còn cho thấy con người có xu hướng "quan trọng hóa" tổn thất, kiểu lời hai mới bù được cho cảm giác lỗ một.

Để tránh hụt hẫng khi không may rủi ro xảy đến, chúng ta cần nắm rõ quyền lợi và trách nhiệm cơ bản của hợp đồng mình đã tham gia.

Trước tiên cần hiểu rõ hợp đồng có những điều khoản loại trừ nào (cả chung và riêng). Một số công ty còn có quy định riêng trong từng sản phẩm cụ thể. Do đó, trước khi đặt bút ký hợp đồng, cần tham vấn kỹ các điều khoản loại trừ.

Bên cạnh đó, lưu ý các nghĩa vụ có thể dẫn đến loại trừ khác như cung cấp thông tin trung thực khi kê khai hồ sơ và thời hạn gửi yêu cầu giải quyết quyền lợi. Có nhiều trường hợp đáng tiếc khi người tham gia bảo hiểm không lưu tâm việc kê khai tình trạng sức khỏe, đến khi sự kiện bảo hiểm xảy ra thì rơi vào đúng bệnh có sẵn từ trước mà không khai báo.

Trong khi ấy, công ty dựa trên hồ sơ kê khai và báo cáo của tư vấn viên để kiểm tra sức khỏe trong trường hợp cần thiết, khó có thể rà soát từng hợp đồng. Riêng trường hợp gửi yêu cầu giải quyết quyền lợi bảo hiểm bị quá thời hạn, dù hiếm nhưng không hẳn không xảy ra.

Tiếp đó, bạn cần xem kỹ phạm vi và quyền lợi bảo hiểm. Một người tham gia hợp đồng bảo hiểm như mua chiếc tủ lạnh hay ôtô, với tính năng cơ bản hay mở rộng. Trong bảo hiểm nhân thọ, có loại hợp đồng chỉ chi trả trong trường hợp tử vong hay thương tật toàn bộ vĩnh viễn, còn chi phí y tế hay nằm viện là những điều khoản bổ sung, nếu muốn phải mua riêng. Ngay cả khi đã có các điều khoản bổ sung, cần nắm rõ bồi thường trong trường hợp nào và hạn mức tối đa bao nhiêu.

Nhiều nghiên cứu thực nghiệm chỉ ra rằng khi người tiêu dùng nâng cao nhận thức và hiểu biết về bảo hiểm, thị trường bảo hiểm sẽ phát triển và mang lại lợi ích chung cho cả người tham gia, doanh nghiệp lẫn xã hội.

Bên cạnh nỗ lực của các doanh nghiệp bảo hiểm, tôi cho rằng ai cũng cần chủ động hiểu đủ - mua đúng. Vì quyền lợi của mình, nên tìm hiểu kỹ trước khi ký hợp đồng để không bị hụt hẫng nếu không may rủi ro xảy đến một ngày nào đó.

Tiến sĩ Võ Đình Trí

Nguồn: Vnexpress.net