Nội dung bài viết:

• Cảm xúc là gì?

• Khám phá 8 loại cảm xúc cơ bản của con người

• Cảm xúc và cảm giác, tâm trạng khác nhau như thế nào?

• Cảm xúc hoạt động theo cơ chế nào?

• Vai trò của cảm xúc với tâm lý và sức khỏe con người

• Điều gì tác động đến cảm xúc của con người?

• Vì sao có khái niệm “rối loạn cảm xúc”?

• Làm sao để kiểm soát, cân bằng cảm xúc hiệu quả?

  • Xác định cảm xúc

  • Chấp nhận cảm xúc

  • Lựa chọn giải pháp quản lý cảm xúc

  • Duy trì cảm xúc cân bằng

  • Tránh căng thẳng

  • Tìm người hỗ trợ

Đồng hành cùng lý trí, cảm xúc cũng là yếu tố cực kì quan trọng giúp con người tồn tại và phát triển. Từng loại cảm xúc đều có mục đích riêng thể hiện bản ngã và mong muốn của mỗi người. Vậy cảm xúc là gì và làm sao để quản lý cảm xúc hiệu quả?

Cảm xúc là gì?

Cảm xúc là trạng thái tâm lý thể hiện cảm nhận, tư duy và phản ứng cơ thể của con người. Thế thì cảm xúc đến từ đâu? Cảm xúc được hình thành từ các tín hiệu điện hóa tạo ra từ phản ánh nhận thức của chúng ta trước một sự vật hay sự việc. Các tín hiệu điện hóa này được truyền đến mọi cơ quan trên cơ thể và truyền ngược trở lại não. Quá trình này diễn ra liên tục hàng ngày, hàng giờ. Tùy thuộc vào thế giới quan của từng cá nhân, biểu hiện cảm xúc của mỗi người trước cùng một sự vật sự việc vẫn có thể khác nhau.

Khám phá 8 loại cảm xúc cơ bản của con người

Con người có bao nhiêu cảm xúc? Về cơ bản, có thể phân loại cảm xúc thành 8 dạng bao gồm:

• Vui vẻ: Cảm giác hài lòng, hào hứng, phấn khởi.

• Buồn bã: Cảm giác không như ý, thất vọng, chán nản, cô đơn,..

• Sợ hãi: Cảm giác hoảng sợ, lo lắng.

• Chán ghét: Cảm giác ghê sợ, không thích.

• Giận dữ: Cảm giác căm tức, giận dỗi.

• Ngạc nhiên: Cảm giác bất ngờ, khó tin.

• Hy vọng: Cảm giác mong chờ điều gì đó sẽ xảy ra.

• Tin tưởng: Cảm giác tin rằng một điều tồn tại, đúng đắn.

Cảm xúc và cảm giác, tâm trạng khác nhau như thế nào?

Cảm xúc khác với cảm giác và tâm trạng. Tuy vậy 3 khái niệm này vẫn có mối quan hệ tương quan. Vậy khác biệt nằm ở đâu? Sự khác biệt nằm ở độ dài thời gian mà mỗi khái niệm trên tác động tới chúng ta, và mức độ nhận thức của chúng ta.

Về bản chất, cảm xúc là những hợp chất hóa học được tiết ra trong não và trong cơ thể để hồi đáp cách diễn giải của bạn về một vấn đề cụ thể. Não cần ¼ giây để nhận dạng vấn đề và ¼ giây nữa để sản xuất chất hóa học cảm xúc. Mỗi cảm xúc chỉ kéo dài vài giây.

Cảm giác xuất hiện khi chúng ta có nhận thức về cảm xúc và cho phép chúng “xâm nhập” vào não. Thông thường, cảm giác là sự kết hợp của nhiều cảm xúc, và kéo dài hơn cảm xúc.

Tâm trạng sinh ra không từ một nguyên nhân duy nhất mà là kết quả của nhiều yếu tố: Tác động ngoại cảnh (thời tiết, người xung quanh,...); thể chất (đồ ăn, chế độ tập luyện,...) và cuối cùng – trạng thái tâm lý. Tâm trạng có thể kéo dài hàng giờ hoặc vài ngày.

Cảm xúc hoạt động theo cơ chế nào?

Các cảm xúc của con người được hình thành và biểu hiện qua 4 giai đoạn sau:

• Sự kích thích: Cảm xúc có thể được kích thích bởi các yếu tố bên ngoài như hình ảnh, âm thanh, quá trình tiếp xúc với người khác,.. Ngoài ra, cảm xúc cũng có thể bắt nguồn từ trạng thái cơ thể, suy nghĩ, ký ức,...

• Phản ứng sinh lý: Sau giai đoạn cảm xúc kích hoạt, cơ thể sẽ tự động có những phản ứng sinh lý như thở nhanh, tăng nhịp tim, tăng tuần hoàn máu,...

• Đánh giá và xử lý thông tin: Trong tình huống cụ thể, mỗi cảm xúc mang đến mức độ đánh giá khác nhau ở từng thời điểm cụ thể. Chẳng hạn như, khi cảm thấy vui vẻ, bạn có thể hành động hoặc đưa ra quyết định hoàn toàn khác lúc ở trạng thái bình thường.

• Biển hiện và đưa ra kết quả: Cảm xúc được biểu hiện dễ nhận thấy nhất ở ngôn ngữ cơ thể, khuôn mặt, giọng nói, cử chỉ. Nhờ đó, người khác sẽ biết bạn đang cảm thấy thế nào.

Vai trò của cảm xúc với tâm lý và sức khỏe con người

Cảm xúc có tác động lớn đến tâm lý, sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần và các mối quan hệ xã hội. Cụ thể như sau:

• Tâm lý: Các cảm xúc vui vẻ, hạnh phúc góp phần hình thành tâm lý hài lòng, thoải mái. Ngược lại, những cảm xúc tiêu cực như buồn bã, căng thẳng, lo lắng tạo nên gánh nặng tâm lý, từ đó gây ra tình trạng mất ngủ, mất năng lượng.

• Sức khỏe thể chất: Thường xuyên có cảm xúc tiêu cực khiến cơ thể chịu nhiều áp lực, căng thẳng. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến các bệnh lý như bệnh tim, tiểu đường, đồng thời gây hại cho hệ thống miễn dịch và hệ tiêu hóa.

• Sức khỏe tinh thần: Cảm xúc có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. Nếu bạn không có giải pháp điều tiết những cảm xúc tiêu cực thì có thể làm tăng tỷ lệ mắc các bệnh lý về tinh thần như căng thẳng, lo lắng, trầm cảm,...

• Các mối quan hệ xã hội: Việc thể hiện cảm xúc tiêu cực có thể dẫn đến hành động tổn thương người xung quanh. Vì thế, bạn cần biết cách kiểm soát cảm xúc để duy trì và xây dựng các mối quan hệ xã hội.

Điều gì tác động đến cảm xúc của con người?

Cảm xúc của một cá nhân thường bị chi phối bởi 3 môi trường sau đây:

• Gia đình: Gia đình là nơi mang ý nghĩa gần gũi nhất với mỗi người. Do đó, thế giới cảm xúc của chúng ta chịu ảnh hưởng bởi môi trường sống, cách giáo dục của gia đình.

• Nhà trường: Môi trường giáo dục gồm thầy cô, bạn bè,... không chỉ cho mang đến trải nghiệm giáo dục mà còn có tác động lớn đến cảm xúc của mỗi người

• Xã hội: Xã hội bao gồm nhiều yếu tố như hình ảnh, các thông tin, phim ảnh, mạng xã hội,... Những điều này có thể ảnh hưởng đến cảm xúc của mỗi cá nhân trong xã hội.

Vì sao có khái niệm “rối loạn cảm xúc”? 

Rối loạn cảm xúc là bệnh lý khi một người không thể kiểm soát trạng thái cảm xúc của bản thân. Bệnh nhân phải trải qua các triệu chứng trầm cảm (thường xuyên có cảm xúc buồn bã, mất hứng thú, khó tập trung,...) và hưng cảm (nói nhanh, hoang tưởng, bồn chồn, kích động,...).

Theo đó, đối tượng dễ mắc chứng rối loạn cảm xúc là trẻ em, thanh thiếu niên, người chịu tổn thương bởi bạo lực, xâm hại, người già, người có tiền sử gia đình mắc chứng rối loạn cảm xúc,...

Nếu có dấu hiệu rối loạn cảm xúc, bạn cần tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ. Đồng thời, ai cũng cần học cách quản lý cảm xúc để bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần.

Làm sao để kiểm soát, cân bằng cảm xúc hiệu quả?

Bạn có thể áp dụng một số giải pháp sau đây để quản lý cảm xúc:

Xác định cảm xúc

Để kiểm soát cảm xúc, bạn cần xác định tâm trạng của mình trong các tình huống cụ thể. Chẳng hạn như, khi đối mặt với một sự việc không như ý, bạn sẽ có tâm trạng khó chịu, thậm chí là nổi giận. Vào những lúc như thế, bạn hãy bình tĩnh xác định cảm xúc hiện hữu là gì, do đâu mà hình thành. Nhờ vậy, bạn dễ dàng điều hướng suy nghĩ và có phản ứng tích cực hơn.

Chấp nhận cảm xúc

Tất cả các loại cảm xúc vui buồn đều là phản ứng tự nhiên thuộc về con người. Với những cảm xúc tích cực, bạn có thể tập ghi nhớ chúng để tạo năng lượng tích cực cho bản thân. Riêng với những cảm xúc không vui, hãy cố gắng nhìn nhận chúng một cách khoan dung và hài hước để tinh thần thoải mái hơn.

Lựa chọn giải pháp quản lý cảm xúc

Mỗi người sẽ có cách kiểm soát cảm xúc phù hợp với bản thân. Chẳng hạn như, mỗi khi không vui, bạn có thể tìm đến sở thích cá nhân để cân bằng lại cảm xúc. Ngoài ra, viết nhật ký cũng là giải pháp giúp bạn giải tỏa tâm lý, đồng thời thấu hiểu nội tâm của bản thân và thế giới xung quanh một cách sâu sắc hơn.

Duy trì cảm xúc cân bằng

“Cán cân” cảm xúc của mỗi người cần được giữ ngang bằng. Vì thế, bạn không nên để bản thân bị chi phối bởi quá nhiều cảm xúc tiêu cực hoặc tích cực. Tìm cho mình một trạng thái tinh thần ổn định sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn và dễ dàng quản lý các phản ứng, hành vi, cử chỉ của bản thân.

Tránh căng thẳng

Khi chịu áp lực, căng thẳng kéo dài, bạn rất khó quản lý được cảm xúc. Vì thế, để giảm bớt căng thẳng, bạn nên ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên, dành thời gian để nghỉ ngơi hợp lý, thư giãn đầu óc. Ngoài ra, việc thường xuyên nói chuyện với bạn bè cũng giúp bạn được giải tỏa cảm xúc hiệu quả.

Tìm người hỗ trợ

Nếu gặp tình trạng quá nhiều cảm xúc tiêu cực, bạn nên tìm đến người tin cậy để chia sẻ. Khi được lắng nghe, giãi bày những cảm xúc trong lòng, bạn sẽ tìm lại được cảm giác an toàn, dễ chịu. Ngoài ra, những lời ủi an, động viên từ người khác cũng phần nào xoa dịu những cảm xúc tiêu cực mà bạn đang có.

Những thông tin trên đây đã thể hiện khái quát nội dung cảm xúc là gì và những sự thật bất ngờ liên quan. Có thể thấy, việc quản lý cảm xúc là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe tinh thần và thể chất.

Ngoài ra, bạn có thể bảo vệ bản thân toàn diện về sức khỏe và tinh thần khi luôn trong tâm thế chủ động trước mọi rủi ro. Trong đó, tham gia sản phẩm bảo hiểm nhân thọ phù hợp được ví là giải pháp được nhiều người lựa chọn để kiến tạo nền tảng tài chính vững vàng trước sự biến động của cuộc sống.